Cuma, 29 Mart 2024
AVOKADO YETİŞTİRİCİLİĞİ Avokado, genellikle yayvan fakat bazen belirgin sekilde dikine gelisme gösteren, her dem yesil 6-20 m. yükseklikte bir ağaçtır. Avokado meyvesi, yag içerigi, kg basına kalori ve protein bakımından bir çok meyve türüne göre üstünlük gösterir. Kalori degeri muzun 3 katı, biftegin 1-1.5 katıdır. Yapısında %1-2 protein %10-17 yag, %1.5-2.0 toplam seker ve %80 su bulunur. Yag oranı yüksek olmasına ragmen daha çok doymamıs yag asitleri içerdigi için hazım olması kolaydır ve kandaki kolesterol seviyesini düsürücü bir etkiye sahiptir. Ayrıca içeriginde 11 degisik vitamin (A, B, C ve E gibi) ve 14 degisik mineral madde (demir, kalsiyum, magnezyum, fosfor, potasyum, çinko gibi) bulunmaktadır. Dogal olarak yetistigi yerlerde yerli halkın önemli bir besin kaynagını olusturmakta ve "fakirin tereyagı" olarak isimlendirilmektedir. Avokado yapragı, oval, mızragımsı, yumurtamsı veya yuvarlagımsı veya bunların karısımı sekillerdedir. Küçük, yesil-sarımtırak çiçekler salkım uçlarında olusur. Her çiçekte birbirine benzer yapıda 3'er adet taç ve çanak yaprak, 1 adet disi organ ile 2 sıralı olarak dizilmis, 9 tanesi fonksiyonel 3 tanesi kısır toplam 12 adet erkek organ bulunur. Iç sıradaki erkek organların dip kısmında birer çift nektar (bal özü) kesesi bulunur. Tam açılmıs bir avokado çiçegi 1 cm genisliginde 6-7 mm uzunlugundadır. Avokado meyveleri degisik sekil, renk ve büyüklüktedir. Meyve iriligi 200-600 gram arasında degisir. Meyveler yuvarlak, oval veya armut seklinde olabilir. Kabuk rengi hafif sarımtırak yesilden koyu yesile, kahverengi kestane renginden, erguvani siyaha kadar degisir. Kabuk yüzeyi düz veya pürüzlü olabilir. Meyve eti açık sarı - krem renginde olup kabuga dogru yesilimsidir. Meyve eti yüksek oranda yag içerir. Her meyvede tek bir çekirdek bulunur. DÖLLENME BIYOLOJISI Avokadonun döllenme biyolojisi diger birçok meyve türüne göre oldukça farklıdır. Avokado çiçekleri hem disi, hem erkek organa sahip olmasına ragmen bu organlar aynı anda islev yapmazlar. Çiçekler iki eseyli bir açılma düzeni gösterir. Her çiçek ilk açıldıgında disi safhadadır. Bu safhada disi organ baska çiçeklerden gelen çiçek tozlarını kabul eder, erkek organlar çiçek tozu saçmazlar. Bu safhaya "Disi Safha" denir. Daha sonra çiçek kapanır, gece kapalı kalır, ertesi gün aynı çiçek tekrar açılır. Bu açılısta ise erkek organlar çiçek tozu saçarken disi organ artık kabul edici degildir. Disicik tepesi kararmıs ve kurumaya baslamıs olabilir. Bu safhaya da "Erkek Safha" denir. Avokado çiçeginin bu durumu bilimsel olarak "Senkronoiz Dikogami" olarak adlandırılır. Yani erkek ve disi organların olgunlasması farklı zamanda ama günün hep aynı saatlerinde olur. Avokado çesitleri çiçek tipi bakımından A ve B tipi olarak 2 grupta sınıflandırılır. A tipi çesitlerde çiçek ilk günün sabahı disi, ertesi gün ögleden sonra erkek safhadadır. B tipi çesitlerinde ise çiçek birinci gün ögleden sonra disi, ertesi sabah erkek safhadadır. Avokado çiçeginin bu iki eseyli açılma düzeninden dolayı iyi bir meyve tutumu ve yüksek verim alabilmek için A ve B tipi çesitler birlikte dikilmelidir. BAHÇE TESISI Avokadoların istedigi iklim ve toprak sartları göz önünde bulundurularak yer seçimi yapılmalıdır. Avokado bahçesi kurulacak yer dogal olarak rüzgarlardan korunmuyorsa rüzgar kıran tesisi mutlaka gereklidir. Ayrıca bahçe yerinin toprak yapısı da incelenerek bünye durumu, yüzeyde 1.5-2 m derinlige kadar geçirgen olmayan, killi ve sert tabakalarının bulunup bulunmadıgı ve taban suyu seviyesi saptanmalıdır. Taban suyu 1.5-2 m'den yüksek yerlerde kapalı ve açık drenaj yapılarak, taban suyu seviyesi düsürülmelidir. Arazini, egim durumu ve uygulanacak sulama sistemlerine göre toprak hazırlıgı yapılır. Egim durumuyla ilgili olarak gerekli tesviye ve teraslama islemleri dikimden önce tamamlanmıs olmalıdır. Avokado agacı gevrek yapısından dolayı rüzgara oldukça hassastır. Kuvvetli rüzgarlar da, büyük dal kırılmaları meydana gelir. Bu nedenle rüzgara açık alanlarda yetistiricilikte rüzgar kıran tesisi gereklidir. Rüzgar kıranlar bahçe kurulmadan mümkün oldugunca önce tesis edilmelidir. ÇESIT SEÇIMI Soguklara dayanıklılık bakımından avokado çesitleri arasında farklılık bulundugundan çesit seçiminde bahçe kurulacak yerin iklim özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca çesitlerin birbirini tozlama durumu, hasat mevsimi, tasımaya uygunlugu ve ticari olarak degerleri dikkate alınır. DIKIM ARALIGI Avokadolara verilecek dikim aralıgı çeside, toprak yapısına, kültürel uygulamalara ve fidanın kalitesine göre degisir. Bununla birlikte 7x7 m., 6x6 m veya daha az dikim aralıgı verilebilir. Daha fazla verim almak amacıyla sık dikim yapıldıgında agaçlar budamayla kontrol altında tutulmalıdır. Dikimden önce arazinin düzgün ve uzun kenarından, en az verilecek aralık ve mesafenin yarısı kadar uzaklıktan, ana hat çekilir. Sonra ana hatta dik ikinci bir hat çekilir ve bu hatlar üzerinde belirlenen dikim aralıkları isaretlenir. Daha sonra hazırlanan dikim tahtası ile, diger dikim yerleri isaretlenip yine dikim tahtası ile üçlemeleri yapılır. Dikim çukurları topragın bünye ve derinligine göre en az 60 cm derinlikte açılır. Üst toprak yanmıs ahır gübresi ile karıstırılıp çukura doldurulur. Eger imkan varsa dikim yerlerinin isaretlenmesi ve dikim çukurlarının açılma islemleri dikimden önceki sonbaharda yapılmalıdır. DIKIM ZAMANI Avokado fidanları genellikle ilkbahar döneminde dikilir. Soguk tehlikesinin kalktıgı Mart ayı içerisinde veya Nisan ayı ortalarında dikim yapılmalıdır. Don tehlikesi olmayan yerlerde sonbahar dikimi de yapılabilir. Avakoda fidanları genellikle polietilen torbada yetistirilir. Dikim sırasında torba kesilip alınır, kıvrılmıs kökler varsa makasla temizlenir, fidan topragı dagıtılmadan çukura oturtulur. Kökle tacı dengeleyen dikim budaması mutlaka yapılmalıdır. Dikim seviyesi, fidanın alt toprak seviyesi, arazi seviyesinin 3-5 cm üzerinde olacak sekilde ayarlanır. Derin dikimden kaçınılmalıdır. Dikimden sonra fidanlara can suyu verilir ve herekleme yapılır. BAKIM ISLERI Avokado fidanları yarı gölge ortamda yetistirildiklerinden dikimden sonra fidanların günes yakmalarına karsı korunması gerekir. Ilk yıllar fidanın çevresinin çıta, kargı, hurma dalı, gölgelik bezi vs. materyallerle gölgelenmesi, fidanları yazın günes yakmasına, kısın da düsük sıcaklıklara ve kıragıya karsı koruyacaktır. Fidanın etrafına eger bir gölgelik yapılamıyorsa, hiç degilse gövdenin su geçirmez kagıt vs. gibi materyalle sarılması da günes yanıklarına karsı fidanı korunmada yeterli olacaktır. Genç avokado agaçlarının çevresindeki gelismeyi engelleyen yabancı otların sık sık temizlenmesi gerekir. Her bir iki sulamadan sonra çıkan yabancı otlar çapa ile temizlenir. Verime yatmıs bahçelerde açık ve örtülü toprak islemesi uygundur. Yaz aylarında bahçe islenerek temiz tutulur. Kıs aylarında ise baklagiller gibi örtü bitkileri bulundurulabilir. Avokado bahçelerinde turunçgillerde oldugu gibi derin toprak islenmesinden kaçınılmalıdır. Yaz aylarında her 2 sulamadan sonra toprak tava geldiginde goble disk, diskaro, rotovatör ve kaz ayagı gibi aletlerle yabancı otlar topraga karıstırılır. Ayrıca ot öldürücü ilaçların kullanımı toprak islemeyle ortaya çıkan kök yaralanmalarını azaltma bakımından tercih edilebilir. GÜBRELEME Avokado fidanları, dikimden sonra ilk gelismeye basladıkları andan itibaren gübrelenmeye baslanmalıdır. Avokado yetistiriciliginde en yaygın kullanılan gübreler azotlu gübrelerdir. Genç agaçlarda azotlu gübreleme her yıl artan miktarlarda ve dikkatli yapılmalıdır. Gübreler genç agaçların gövdesine temas ettirilmemeli, gövdeden 20-50 cm uzaklıktaki taç izdüsümüne verilmelidir. Her gübre uygulamasını az ve kontrollü bir sulama izlemelidir. Verime yatmıs agaçlarda azot ihtiyacı en çok çiçeklenme ve meyve tutumu sırasındadır. Azotlu gübrenin tamamı Subat ayı içerisinde yagıslarla birlikte verilebildigi gibi 2-3 defada Subat-Mayıs-Haziran döneminde de verilebilir. Fosforlu ve potaslı gübreler ilk yıllarda çok gerekli degildir. 4. yıldan itibaren bu gübreler triple süper fosfat ve potasyum sülfat olarak agaç taç izdüsümüne çepeçevre açılacak 10-15 cm derinligindeki banda verilip kapatılabildigi gibi, yine taç izdüsümü içinde açılacak 4-6 adet ocaga da verilebilir. Uygulama zamanı Ekim-Kasım aylarıdır. Subat-Mart aylarında topragın tavlı oldugu dönemlerde de taban gübrelemesi yapılabilir.Ayrıca topragın fiziksel ve kimyasal yapısını iyilestirmek için her 3-4 yılda bir dekara 2-3 ton civarında ahır gübresi uygulanmalıdır. Agaçlara verilecek gübre miktarının belirlenmesinde en iyi yol yaprak ve toprak analizine göre gübreleme yapmaktır. Yaprak örnekleri agacın 4 ayrı yönünden, 1.5-2 m yükseklikten, o yılın 5-7 aylık meyvesiz ilkbahar sürgünlerinden Agustos ortası Ekim ortası dönemde alınmalıdır. 5 dekarlık bir alandan 60-80 yaprak alınması yeterlidir. Toprak analizinin dikimden önce yapılması yararlıdır. Topragın yapısına göre bahçeyi temsil edecek sekilde örnek alınarak analiz yaptırılmalıdır. SULAMA Avokado bahçelerinde ilk yıllarda her fidan için yapılan çanak veya fidanları içine alan karıklara su verilerek sulama yapılır. Iklim ve toprak yapısına göre fidanlar 7-10 gün ara ile kök bölgesini ıslatacak kadar sulanmalı, fazla sulamadan kaçınılmalıdır. Agaçların verime baslamasıyla birlikte genellikle tava ve karık usulü sulama yöntemi uygulanmaktadır. Son yıllarda kurulan bazı ticari avokado bahçelerinde modern sulama sistemleri olan damla sulama veya mini sprink sulama yöntemleri uygulanmaya baslanmıstır. Bu sistemlerin birçok avantajları vardır. Aynı zamanda sulama ile birlikte agaçlara gübre uygulamasına da olanak verir. Sulamaya baslama ve bitis tarihlerini yagmurların baslama ve bitis tarihlerine göre ayarlanır. Avokadolar, en fazla Temmuz-Agustos aylarında suya ihtiyaç duyarlar. Bu aylarda susuz bırakıldıkları takdirde siddetli meyve dökülmeleri ortaya çıkar. BUDAMA Genellikle avokadolar için sistemli bir budama yöntemi izlenmez. Ilk birkaç yıl dengeli bir taç gelisimi saglanmak amacıyla, özellikle dikine gelisme gösteren çesitlerde, sürgün uçları koparılarak veya kesilerek bu egilim kırılmalıdır. Tepe kısmın kesilmesi dısında genç agaçların budama istekleri azdır. Verime yatmıs agaçlarda budama; kültürel islemleri daha kolay ve az masrafla yapmak, kuru ve obur dalları temizlemek, siddetli periyodisitiyi (agaçların bir yıl ürün verip diger yıl çok az veya hiç ürün vermemesini) azaltmak, hasat islemlerini kolaylastırmak, dal kırılmalarını önlemek ve agaç yüksekligini devamlı kontrol altında tutabilmek için uygulanır. Budama yapılan dallarda 2-3 cm den daha kalın kesim yerlerine ası macunu sürülmelidir. Budama için en uygun zaman gelismenin henüz baslamadıgı Subat ayıdır. Kısı sert geçen yıllarda don tehlikesi geçtikten sonra budama yapılmalıdır. HASTALIK VE ZARARLILAR Dünyada avokado yetistiriciliginin yapıldıgı bölgelerde birçok hastalık ve zararlı görülmesine ragmen Ülkemizde yeni bir ürün oldugu için nispeten daha az hastalık ve zararlı görülür. Görülen bu hastalık ve zararlılara karsı gerekli mücadele konu uzmanı kisilere danısılarak yapılmalıdır. Bazı avokado çesitleri ikinci yıldan itibaren çiçek açıp meyve baglayabilirler. Bu çiçeklerin koparılması fidanın daha kuvvetli gelismesi açısından yararlı olacaktır. HASAT Avokado meyveleri çesitlere baglı olarak degisik zamanlarda olgunlasırlar. Olgunlugun belirlenmesinde en önemli ölçü meyvedeki yag oranıdır. Yag oranının saptanması laboratuvarda yapılabilir. Bazı ülkelerde hasat edilecek meyvelerde en düsük yag oranı %8 olarak belirlenmistir. Son yıllarda meyve olgunlugunun belirlenmesinde kolay, ekonomik ve pratik bir yöntem olarak toplam kuru agırlık veya meyvenin su içerigi, üzerinde en fazla durulan bir kriter olmustur. Ülkemizde de yapılan çalısmalarda %21 kuru agırlıgın minimum olgunluk standardı olarak kabul edilebilecegi saptanmıstır. Derim olgunlugunun belirlenmesi meyvenin dıs görünüsüne bakılarak da tespit edilebilir. Mor renkli meyvelerde renk, yesilden mora dönmeye basladıgında; yesil renkli meyvelerde ise, kabuk zemin renginin sarımsı bir durum alması ve parlaklıgın azalmasıyla, meyvelerin olgunluga geldigi kabul edilebilir. Ayrıca tohum kabugu rengi ve bazı çesitlerde çekirdegin meyve etine baglılıgının azalması da bir olgunluk belirtisidir. Meyve olgunlastıkça tohum kabugu rengi sarımsı beyazdan, kahverengiye döner ve tohumdan kolay ayrılır. Meyveler hasat olumuna eristikten sonra agaç üzerinde uzun süre kalabilirler. Yumusamaları ancak toplandıktan sonra olur. Olgun olmayan bir meyve ise burusur ve yumusamaz. Hasat olumuna gelen meyveler saplı olarak koparılmalı, daha sonra meyve makası ile sapları kısaltılmalıdır. Meyve sapsız koparılırsa kopma yerinde çürümeler olur. Meyvelerin toplanmasında zedelenmemeleri için gerekli özen gösterilmelidir. Toplanan meyveler bahçede gölge bir yere alınır, daha sonra meyveleri berelemeyecek kaplarda paketleme yerine getirilir. Ülkemizde henüz çok miktarda avokado üretimi olmadıgı için özellikle uzak pazarlar ve dıs satım için yapılması gereken seçme, boylama, ambalajlama gibi paketleme evi uygulamaları yapılmaz. Yinede uzak pazarlara gidecek meyvelerin tercihen 270-330 gr arasında olmaları ve üzerlerinde çürüme, yaralanma, ezilme gibi bir belirti bulunmaması gerekir. Bu özelliklerdeki meyveler tercihen, karton kutularda tek sıralı ambalajlanır. Genel olarak ambalaj kapları içine 12, 15, 18 veya 21 adet meyve konulabilir. Meyveler normal oda sıcaklıgında 6-12 günde, 5°C de 30-40 günde yumusar. Depolama sıcaklıgı çesitlere göre degismekle birlikte 4-7°C olarak belirtilebilir. Daha düsük sıcaklıklarda tutulan meyvelerde soguk zararı ortaya çıkar. Depo nispi nemi %85-90 olmalıdır. Depolama süresi en uzun 2 aydır. Avokado esas olarak taze salata meyvesi olarak tüketilir. Degerlendirilen kısım kabuk ile çekirdek arasındaki meyve etidir. Avokado ile hazırlanan bazı yiyeceklere örnek olarak avokado salatası, degisik ürünlerle hazırlanan avokado püreleri, avokado çorbası, avokado dondurması verilebilir. Avokado ayrıca kozmetik sanayiinde kullanılır; kremleri, sabun ve sampuanları yapılır. AVOKADO ÇESITLERI : BACON Ortalama meyve agırlıgı 220-400 gr, koyu yesil kabuklu, yumurtamsı armut sekillidir. olup soyulması kolaydır. Yag oranı ortalama % 15-16, kuru madde oranı % 25-28'dir. Agaç yapısı hafif yayvandır. Yapraklarında, anason kokusu mevcuttur. Çiçeklenme tipi B'dir. Hasat için olgunlasma zamanı Kasım-Aralık arasıdır. Agaçta muhafaza periyodu ortadır.
Meyve agırlıgı ortalama 150-250 gr, kısa armut sekilli, kabuk rengi siyahımsı mor kabuk yüzeyi pürtüklüdür. Çok lezzetli bir çesittir. Yag içerigi ortalama % 16-18 kuru madde içerigi % 25-30'dur. Çiçeklenme tipi A'dır. Hasat periyodu, Kasım-Haziran arasıdır. Yapraklarında, anason kokusu yoktur.
Meyve agırlıgı ortalama 175-450 gr, armut sekilli, kabuk yesil, Yüzeyi hafif pürüzlüdür. Ortalama yag içerigi % 17-20 kuru madde oranı % 25-30' dur. Agaç yapısı yayvandır. Yapraklarında, anason kokusu mevcuttur. Çiçeklenme tipi Tip B'dir. Hasat periyodu Kasım-Mayıs arasıdır. Lezzetli bir çesittir.
Meyve agırlıgı ortalama 200- 400 gr, armut seklinde, açık yesil parlaktır. Kabuk yüzeyi düzgün, ince, soyulması nispeten zordur. Ortalama yag içerigi % 15-18, kuru madde oranı % 24-26'dır. Yapraklarında, anason kokusu yoktur. Orta geçci bir çesittir. Agaçta muhafaza zamanı ortadır. Hasat için olgunlasma zamanı Kasım-Aralık arasıdır. Çiçeklenme tipi Tip B'dir.
Meyve agırlıgı 200- 400 gr, parlak yesil renkli, armut sekilli, kabuk yüzeyi düzgündür. Ortalama yag oranı % 15- 18, kuru madde oranı % 25-28'dir. Dikine gelisen bir agaç yapısı vardır. Yapraklarda anason kokusu yoktur. Hasat periyodu Kasım-Aralık arasıdır. ÇiçeklenmeB tipi'dir |
ADA TARIM ve ZİRAAT BANKASI İşbirliği ile "0" faizle sulama kredisi projeleri (Ücretsiz) hazırlanır ve uygulaması yapılır.
7 Yıl Vadeli kapama meyve bahçeleri kurulumu yapılır.